Οι Διαδρομές, Αναζητήσεις, Δράσεις και άλλα συμβάντα της επαγγελματικής μου καριέρας, τα διαχωρίζω παρακάτω χρονικά και με φωτογραφικό υλικό, μεταξύ συναδέλφων και ανεπανάληπτων στιγμών.
-Εργασία στο Πανεπιστήμιο Αθήνας (1969-1971): Ως διορισμένος βοηθός στη Γενική Βοτανική,της Φυσικομαθηματικής Σχολής, μπήκα πολύ νωρίς στην ερευνητική διαδικασία. Ο καθηγητής Μητράκος, ένας δραστήριος και εμπευσμένος δάσκαλος με πρωτοπόρες ιδέες για την τότε εποχή, μου έδειξε εμπιστοσύνη από την πρώτη στιγμή. Μέσα σε λίγους μήνες γνώρισα τι σημαίνει ερευνητική διαδρομή, βιβλιογραφική αναζήτηση, δια βίου επιμόρφωση μέσα από σεμινάρια, παρακολούθηση των τάσεων της επιστήμης, εγχώριες ανάγκες επιστημονικής προσφοράς και πολλά άλλα. Από τότε δημιουργήθηκε η φιλία μου με το Νίκο Μάργαρη (μετέπειτα καθηγητή στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αιγαίο και Δ/ντή στο National Geographic Ελλάδας. Και αυτός έφυγε νωρίς, το 2013), τη Μάρθα Σημαντώνη (με έχει παντρέψει μαζί με τη Τζανή ), και την Ελένη Τζανή που και αυτή έφυγε νωρίς. Πέρα από τη συμμετοχή μου στα εργαστήρια των φοιτητών Βιολογίας και Φαρμακευτικής, είχα αρχίσει να δουλεύω πάνω στη ''ζώνη πτώσης των καρπών'' των φυτών και μετά στην ''ηλεκτρονική δομή των αναπαραγωγικών οργάνων των Ροδοφυκών. Τότε, είχε πάρει το εργαστήριο δύο ηλεκτρονικά μικροσκόπιαHitachi και Siemens (πρωτάκουστο για την εποχή).ητής μας στέλνει μαζί με το Βασίλη Γαλάτη (σήμερα είναι καθηγητής στη Βοτανική) στo Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης-εργαστήριο ηλεκτρονικής μικροσκοπίας, όπου με τις οδηγίες του καθηγητή Α. Vogel, μάθαμε τα βασικά της ηλεκτρονικής μικροσκοπίας (προπαρασκευή δείγματος, τομή, χειρισμός συσκευών, χειρισμός μικροσκοπίου, φωτογράφιση, ερμηνεία κ.ά). Ωραία περίοδος, αρκετή δουλειά μέχρι αργά το βράδυ, πλάκες και αστειά μεταξύ συναδέλφων, κοινές εκπαιδευτικές εκδρομές και εξορμήσεις (Πρέσπες, Σαμαριά, Κρήτη, Βελούχι κ.ά), φαγοπότια, γιορτές εργαστηρίου, σεμινάρια επιμόρφωσης, επιστημονική καθοδήγηση κ.ά. Εκεί έμαθα πως να βγάζω και να τυπώνω φωτογραφίες και slides (για το μάθημα του καθηγητή). Η πρώτη μου δημοσίευση και ανακοίνωση σε συνέδριο, από κοινού με το Μαργαρη, είχε να κάνει με τα αμινοξέα των Ροδοφυκών. Ωστόσο, αυτή η ατμόσφαιρα στο εργασήριο πήρε γρήγορα άλλη τροπή, καθώς ήρθα σε ρήξη με τον καθηγητή, και μετά από μια εμπεριστατωμμένη αναφορά για τα τεκτενόμενα στη Διοίκηση του Πανεπιστημίου και στο Υπουργείο, παραιτήθηκα και έφυγα. Αν το μετάνοιωσα; ΄Ισως, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Και .....ήταν η περίοδος της χούντας. Και ......αν το επεδίωκα θα μπορούσα να επιστρέψω αργότερα ως '' κυνηγημένος'' από τη χούντα, όπως έκαναν αρκετοί (δικαίως ή .......τεχνηέντως). Η Μάρθα και η Ελένη μου συμπαραστάθηκαν σε αυτή τη δύσκολη υπόθεση. ΄Ηδη, είχα βρεί δουλειά στη γεωλογική εταιρία ΕΓΕ (Ελληνική Γεωλογική Εταιρία) και έτσι συνέχισα την επαγγελματική μου σταδιοδρομία με καινούργιες εμπειρίες σε πρακτικό και τεχνολογικό επίπεδο.
 |
| Στα Γιάννενα, εκδρομή στη βορειοδυτική Ελλάδα του εργαστηρίου Βοτανικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1970 (Ελένη Τζαννή, Θόδωρος Κουσουρής, Μάρθα Σημαντώνη, Γρηγόρης Μαντούβαλος, Μαρία Γιωργή, Γιάννης Διαμαντόπουλος). |
 |
Στο Πισοδέρι, Φλώρινας, εκδρομή για Πρέσπες του εργαστηρίου Βοτανικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, χειμώνας 1971 (Θόδωρος Κουσουρής,
Ελένη Τζαννή, Μάρθα Σημαντώνη, Νίκος Μαργαρης)
|
 |
| Στα Γιάννενα, εκδρομή στη βορειοδυτική Ελλάδα του εργαστηρίου Βοτανικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1970 (Ελένη Τζαννή, Θόδωρος Κουσουρής, Μάρθα Σημαντώνη). |
 | |
|
 |
| Διασχίζουμε το φαράγγι της Σαμαριάς το καλοκαίρι του 1970, Εργαστήριο Βοτανικής (Θόδωρος Κουσουρής, Νίκος Μάργαρης, Ελένη Τζαννή) |
 | |
|
-Ως Γεωλόγος στη ΄Ηπειρο και τα Γρεβενά: Κατά το τέλος του 1971, μετά την παραίτησή μου από το Πανεπιστήμιο, αρχίζει μια διαφορετική πορεία στην Εταιρία Γεωλογικών Ερευνών, ως επιστημονικό αντικείμενο και πορεία δράσης. Η εταιρία, ΕΓΕ, βρισκόταν στην οδό Καποδιστρίου και Σόλωνος, στον πρώτο και δεύτερο όροφο. Μεταξύ άλλων και είχε αναλάβει από τη ΔΕΗ, γεωλογικά έργα στην ΄Ηπειρο και δυτική Μακεδονία. Τα έργα αφορούσαν δοκιμαστικές και ερευνητικές γεωτρήσεις, οδοποιϊα, ερμηνεία γεωλογικών τομών και των ''καρότων'', χαρτογράφιση γαλαριών κ.ά. ΄Ηταν έργα σκοπιμότητας για την κατασκευή των μετέπειτα υδροηλεκτρικών έργων της ΔΕΗ. Στα πρώτα αυτά γεωλογικά επαγγελματικά μου βήματα είχα δάσκαλό μου το διαπρεπή γεωλόγο Μαραγκουδάκη. Μετά από 2 με 3 βδομάδες με στέλνουν στα Ιωάννινα, όπου είχε γραφείο η εταιρία για τα έργα στη ΄Ηπειρο (Κλυδωνιά, Τσεπέλοβο, Αγ. Βαρβάρα, Χρυσοχώρι, Κόνιτσα, Βοϊδομάτης, Επταχώρι, Πηγές Αώου-Μέτσοβο κ.ά). 'Εμενα, μαζί με ένα κύπριο εργοδηγό σε διαμέρισμα της εταιρίας στον κεντρικό δρόμο των Ιωαννίνων, λίγο πιό πάνω από το τότε ξενοδοχείο Ξενία. Η δουλειά ήταν γραφείου. Μετά από 2μήνες ορίζομαι ως υπεύθυνος του εργοταξίου στο Τσεπέλοβο. Εκεί έμεινα (φθινόπωρο και αρχές χειμώνα) στο σπίτι του Λάμπρου......, που είχε και μπακάλικο, στην κεντρική λιθόστρωτη πλατεία του χωριού με τον πλάτανο. Εργασία από το πρωϊ μέχρι αργά το απόγευμα, κάτω στον ποταμό Τσεπέλοβο, στο εργοτάξιο. Επέβλεπα τις εργασίες των γεωτρήσεων, τις σωληνώσις τους, πρώτη ερμηνεία των''καρότων'' και χαρτογράφιση των τομών. Μαζί μου ήταν και ο επιβλέπων εκ μέρους της ΔΕΗ, γεωλόγος Μακρής από την Κέρκυρα. Στο εργοτάξιο είχαμε μια πρόχειρη με νάϊλον καλυμένη παράγκα για γραφείο, όπου προφυλασσόμασταν από τη βροχή και το κρύο. Τότε πρωτοεντυπωσιάστικα με την πανδεσία των χρωμάτων που παίρνουν οι οξιές και οι βελανιδιές τη φθινοπωινή περίοδο. Στο χωριό παρέα κάναμε με το Μακρή, το γιατρό του χωριού, τον ανθυπολοχαγό -Βασίλη Μιτσέλο- των εκεί ΤΕΑ, τον εργοδηγό και τους γεωτρυπανιστές. Τα βράδια παρέα, κουβέντες, αστεία, ηπειρώτικα τραγούδια και χωρούς. Αλλά, .....συνέχεια το βράδυ και κάποιος σηκωνόταν για να τροφοδοτούσε τη ξυλόσομπα του σπιτιού, ώστε να διατηρείται ανεκτή θερμοκρασία. Το πρόβλημα ήταν το πρωϊ. ΄Ολα νωτισμένα και το κρύο διαπεραστικό. Με το Βασίλη διαβάζαμε στο σπίτι του και κάναμε εξάσκηση στα αγγλικά. ΄Εμενε πάνω από ένα καφενείο στα δεξιά στην είσοδο του χωριού που σταμάταγαν τα αυτοκίνητα. Και .......όταν τα τραγούδια άρχιζαν στο καφενείο,.....κατεβαίναμε και εμείς συμμετέχοντας και στους χορούς. Ανεπανάληπτες αναμνήσεις, μέσα σε άγριες και πολύ δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες. Ο Βασίλης ο Μιτσέλος, από τις 40 Εκκλησίες, της Παραμυθιάς, στάλθηκε μετά στην Κύπρο και πολύ αργότερα τις δεκαετίες του '90 και 2000, έμαθα ότι ήταν Δασάρχης Ηπείρου, χωρίς ποτέ να έχουμε ξανασυναντηθεί. Αλησμόνητες εμπειρίες, γεγονότα, συμβάντα. Και το....φυσικό περιβάλλον, τώρα συνειδητοποιώ το τι έβλεπα τότε, το τι μύριζα, το τι άγγιζα.......Συνήθως Τετάρτη και Σαββατοκύριακα κατεβαίναμε στα Γιάννενα με ένα τζίπ Aro της εταιρίας. Παρέες με φοιτήτριες της φυσικομαθηματικής και φιλολογίας στα τότε ζαχαροπλαστεία-καφέ και αργότερα χορεύαμε στα λιγοστά κλαμπ. Το καλύτερο ήταν κάτω στο υπόγειο του ξενοδοχείου Παλλάδιο(;). Επιστροφή πολύ αργά το βράδυ-ξημερώματα. Και ο ''γολγοθάς'' της Γιαννιώτικης χαμηλής ομίχλης άρχιζε. Μέχρι να ανέβουμε στο πρώτο οροπέδιο, πριν από τα Ζαγοροχώρια. Στην Κόνιτσα επικεφαλής του εκεί εργοταξίου ήταν ο γεωλόγος Ματαράγκας που η φίλη του τότε και μετά γυναίκα του ήταν φίλες με τη Μάρθα. Μιλάγαμε τακτικά στο τηλέφωνο για δουλειές της εταιρίας.
 |
| Πλατεία Τσεπέλοβου. Μπροστά το μαγαζί-σπίτι του Χάβου, όπου μέναμε όλοι από την ΕΓΕ (χειμώνας, 1973) |
Μετά τα Γιάννενα και το Τσεπέλοβο, η εταιρία με στέλνει στα Γρεβενά (στα μέσα του χειμώνα). Εκεί έμενα στο ξενοδοχείο Αίγλη(;), σε παράδρομο της κεντρικής πλατείας. ΄Εργο μου ήταν να χαράξω το δασικό δρόμο από τη Βάλια Κάλντα μέχρι τον ποταμό Αώο, όπου επρόκειτο να κατασκευαστεί μια γέφυρα, αλλά και να εποπτεύω τις εργασίες διάνοιξης του δρόμου. Το έργο το πήραν τρεις μπολντοζέριδες από τα Γρεβενά που είχαν όμως υποτυπωδη μέσα, ενώ δεν υπολόγισαν ότι η διάνοιξη αυτού του δρόμου είχε πολλές δυσκολίες (αποκλεισμός εργοταξίου λόγω χιονοπτώσεων, υπερβολική χρήση εκρηκτικών εξαιτίας της γεωλογικής σύστασης του εδάφους-σερπεντίνης, αβαρίες στα μηχανήματα κ.ά). Θυμάμαι, ότι πήγα στην περιοχή του έργου μόνο 3-4 φορές, καθώς οι τότε χιονοπτώσεις δεν μου το επέτρεπαν. Την πρώτη φορά για τη χάραξη του δρόμου. Περπατούσα με βάση ένα τοπογραφικό χάρτη, όπου είχαμε σχεδιάσει την πορεία του δασικού δρόμου. Με τις κορδέλες ανά χείρας για τη χάραξη, τις κρεμούσα στα δένδρα της περιοχής, όπου θα διανοιγόταν ο δρόμος. Αλλά, και με τη φωτογραφική μου μηχανή έτοιμη για να .....αποθανατίσω κάποια αρκούδα, καθώς η περιοχή είχε πολλές καφετιές αρκούδες. ΄Ομως δεν συνάντησα καμία. Τη δεύτερη φορά πήγα στο εργοτάξιο (όσοι εργάζονταν εκεί έμεναν σε καλύβες που είχαν κατασκευάσει πρόχειρα από νάυλον και κλαδιά) για να τους δώσω την προκαταβολή του έργου που ανέρχονταν στα 2 εκατομμύρια δραχμές. Πρώτη μου φορά έβλεπα τόσα πολλά χαρτονομίσματα. Κάποια άλλη φορά, κιόντεψα να χαθώ όταν χώθηκα σε μια μεγάλη τρύπα από χιόνια που είχαν στοιβάξει οι μπουλντόζες στην προσπαθειά τους να διατηρήσουν καθαρή την πρόσβαση το εργοτάξιο. Ανεπανάληπτες οι εικόνες από το Περιβόλι, τη Βάλια Κάλντα και τον ποταμό Αώο. Δυστυχώς έχασα όλες τις τότε φωτογραφίες. Η μετακίνησή μου στο εργοτάξιο (3-4 φορές) γινόταν με ένα σαράβαλο τζίπ των εργολάβων. Στα Γρεβενά γνώρισα το Νίκο Ζουμπούλη από τη Ν. Ιωνία -υπάλληλο του Υπουργείου Εμπορίου που τον είχαν μετακινήσει δυσμενώς από την Αθήνα στη Νομαρχία Γρεβενών. Με τον Νίκο είχαμε κάνει μαζί στον ίδιο λόχο και στην Κόρινθο το 1966. Κάναμε καλή παρέα. ΄Επαιζε κιθάρα και τραγουδούσε πολύ όμορφα. Κατεβαίναμε μαζί κάθε 15 μέρες στην Αθήνα και πάντοτε παίρναμε κρέατα από τα Γρεβενά για το σπίτι μας. Αυτή η τακτική συνεχίστηκε ακόμη και όταν έφυγα από τα Γρεβενά, καθώς ο χασάπης μου τα έστελνε με ένα τελεφώνημα. Η ζωή στα Γρεβενά ήταν για μένα μονότονη. Ξύπναγα κατά τις 8, έπαιρνα πρωϊνο στο ξενοδοχείο, αγόραζα τη Μακεδονία που τη διάβαζα στο καφέ της πόλης. Αυτό το καφέ το είχε ένας ποδοσφαιριστής της ομάδας ''Πυρσός Γρεβενών''. Από εκεί έκανα μια μεγάλη βόλτα με τα πόδια προς τα περίχωρα και γύρω στις 1 ώρα μετά το μεσημέρι είχα το μεσημεριανό στο εστιατόριο στην κεντρική πλατεία. Στη συνέχεια ακολουθούσε μεσημβρινός ύπνος, λίγο διάβασμα κάποιου βιβλίου, απογευματινός καφές στο Καφέ του ποδοσφαιριστή, συνάντηση με το Νίκο, περπάτημα και συνήθως βραδινό στο ψητοπωλείο του Κόπανου στην κεντρική πλατεία. Οι ντόπιοι με είχαν σταμπάρει, ήξεραν κάθε μου κίνηση και όταν κάποιος μου έπιασε κουβέντα στο εστιατόριο, ρώτησε να μάθει,.....ο περίεργος από που κρατάει η ''σκούφια'' μου και τι δουλειά είχα στην περιοχή. Κάποια σαββατοκύριακα ερχόταν από την Αθήνα στα Γρεβενά η φίλη του Νίκου η Σέβη, που ήταν πολύ πρόσχαρη μεστωμένη κοπέλα.......και καψούρης ο Νίκος, καθώς η Σεβαστιανή ήταν μεγαλύτερή του και είχε μια κόρη, τότε 12 χρόνων. ΄Οταν κατεβαίναμε Αθήνα κάναμε παρέα, πηγαίναμε για φαϊ και στις Μπουάτ (τότε πρωτοξεκινούσε ο Μητσιάς που είχε μαζί του ένα τραγουδιστή φίλ του Νίκου). Και άλλες ιστορίες με το Νίκο, καθώς μετά τα χάλασαν με τη Σέβη, αλλά αυτός την κυνηγούσε συνεχώς. Κάποια στιγμή με ήθελε σαν μάρτυρα σε δικαστήριο που του είχε κάνει η Σέβη και καθώς αρνήθηκα, σταματήσαμε να βλεπόμαστε.
Γύρω στον Απρίλιο με Μάϊο του 1972, έφυγα από τα Γρεβενά και τη γεωλογική εταιρία, καθώς μετά από μια προκήρυξη στην εφημερίδα (ο Αρτέμης με πληροφόρησε για την προκήρυξη) για επιστημονικό προσωπικό στο τότε ΙΩΚΑΕ, έκανα σχετική αίτηση, πέρασα από συνέντευξη και τελικά επιλέχθηκα με σύμβαση ερευνητής.
Παρόλο το σύντομο διάστημα της εργασίας μου ως γεωλόγος, η επαγγελματική εμπειρία μου εμπλουτίστηκε με πολλές πληροφορίες, πρακτικές εφαρμογές και δράσεις. Από την άλλη γνώρισα ασύγκριτες ομορφιές της ελληνικής φύσης με διαδρομές, περιηγήσεις και στιγμές ανεπανάληπτες.
-Ερευνητής στο ΙΩΚΑΕ/ΕΚΘΕ/ΕΛΚΕΘΕ:
Γύρω στα 1972, μετά από σχετική προκήρυξη, επελέχθηκα από το ΔΣ του τότε ΙΩΚΑΕ για συμβασιούχος ερευνητής. Στο τότε ''Τροκαντερό'' στο παλαιό Φάληρο-Φλοίσβος, ήταν η εγκατάσταση γραφείων και εργαστηρίων, ενώ στην οδό Νίκης στην Πλάκα ήταν οι διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες. Στο Τροκαντερό βασίλευε τρομερή υγρασία -όλη η εγκατάσταση ήταν το ομώνυμο παλαιό κέντρο διασκέδασης στο επίπεδο της θάλασσας. Και από παλαιούς συναδέλφους ο βιολόγος-μυδολόγος Νίκος Κριάρης, ο χημικός Χατζηκακίδης, η βιολόγο-αστακολόγος κα Κασιμάτη, ο βιολόγος Ιωάννου που βρισκόταν στον ΥΣ., Ρόδου, ο κλητήρας Κώστας Κάργας -δούλευε και τη νύχτα σε μπουάτ της Πλάκας, οι ευρισκόμενοι στα γραφεία της οδού Νίκης, γραμματείς και οι οικονομικοί Μενέλαος Βασιλάκης, κα Βρανοπούλου, η Μπέλλα Αγγελοπούλου, η Νανά Πιπερίδου και ο Περικλής-Μπέλος Αναγνωστόπουλος που ήταν νυχτοφύλακας στις εγκαταστάσεις του Τροκαντερό και ζούσε εκεί. Τότε, μαζί με μένα είχαν προσληφθεί και οι ιχθυολόγοι Σωφρόνης και Έλλη Παπουτσόγλου (ο Σωφρόνης μετά από μερικά χρόνια έγινε καθηγητής στη Γεωπονική), ο φυσικός Παπαδάκης, ο χημικός Βερυκοκάκης, ο χημικός Νίκος Φριλίγκος (μάλλον ο Νίκος είχε προσληφθεί λίγους μήνες νωρίτερα ίσως μαζί με τον Κριάρη), ο ιχθυολόγος Σπύρος Κλαουδάτος (γύρω στο 2003 ο Κλαουδάτος έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), και λίγο αργότερα η Σάσα και ο Σταύρος Μπαρμπετσέας.
 |
| Στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, ΙΩΚΑΕ, 1974 |
 |
| Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, ΙΩΚΑΕ, 1974 (Νίκος Κριάρης, ο βαρκάρης, Θόδωρος Κουσουρής). |
 |
| Εκπαιδευτικό ταξίδι με το υδρογραφικό ''Θέτις'', ΙΩΚΑΕ, 1974 (Γιώργος Φώτης, Θόδωρος Κουσουρής, Σπύρος Κλαουδάτος). |
Μετά από λίγους μήνες διαμονής στο Τροκαντερό, μετακομίσαμε στις εγκαταστάσεις της ΕΟΥΔΑΑ στον Αγ. Κοσμά. Είχα κοινό γραφείο με τον κτηνίατρο-ιχθυοπαθολόγο Γιώργο Φώτη (μετέπειτα έγινε καθηγητής στην Κτηνιατρική Θεσσαλονίκης) που έκαιγε από τον ήλιο. Με το Γιώργο είμαστε και φίλοι και συνεργάτες για πολλές δεκαετίες, ακόμη και όταν ήταν καθηγητής στο ΑΠΘ. Εκεί στον Αγ. Κοσμά με πρωτόγονα μέσα, αλλά με πολύ όρεξη οργανώσαμε τα Εσωτερικά Νερά του τότε ΙΩΚΑΕ από ερευνητικής άποψης. Μεταξύ των δραστηριοτήτων μας (Φώτης, Κριάτρης και εγώ) θυμάμαι για πολλές μέρες να μετράμε φυσικοχημικούς και βιολογικούς παράγοντες στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου. Ο καθηγητής Λάσκαρης από το ΕΜΠ είχε ναυλώσει καίκι για αυτές τις μετρήσεις και κατά τις μετρήσεις μας το αυγοτάραχο που είχαμε φάει δεν περιγράφεται. Την ίδια περίοδο προσκληθήκαμε από τις Ελληνικές Αλυκές στο Μεσολόγγι για να ερευνήσουμε το πρόβλημα της μη κρυστάλλωσης του αλατιού εκείνη την περίοδο (αποδείχθηκε ότι η κρυστάλλωση εμποδιζόταν από την ανάπτυξη κυανοβακτηρίων και του ζελέ που απέκριναν).
 |
| Οι συνεργασίες με το Νίκο Νικολαϊδη (τότε καθηγητή στις ΗΠΑ και μετέπειτα καθηγητή στο Πολυτεχνείο Χανίων) ήταν και εποικοδομητικές και αξεπέραστες, 1994 (εδώ με την κόρη του Ναταλία) |
 |
| Παρουσίαση εργασίας σε κάποιο συνέδριο, 1980 (διακρίνεται και ο συνάδελφος Γιώργος Φώτης) |
 |
| Ταξίδι στο ISPRA Ιταλίας, 2001 (Giovanni Bidoglio, Θόδωρος Κουσουρής, Νίκος Νικοιλαϊδης, Γιώργος Χρόνης) |
Με το Φώτη και τον Κριάρη δουλέψαμε για μερικά χρόνια στη λίμνη Βιστωνίδα. Μέχρι και βυθομετρικό χάρτη είχαμε εκπονήσει. Κατά κύριο λόγο προσπαθήσαμε να λύσουμε προβλήματα μείωσης της ιχθυοπαραγωγής και ασθενειών των ψαριών. Τότε, ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα κάναμε αναπαραγωγή και εκτροφή ιχθυδίων κυπρίνου σε ειδικά διαμορφωμένες χωμάτινες λεκάνες. Και για το τάϊσμα των ιχθυδίων (είχαμε προχωρήσει με επιτυχία σε αυτό τον πειραματισμό) συλλέγαμε πλαγκτό από τη λίμνη. Οι τότε ερευνητικές μας προσπάθειες ήταν να λύνουμε προβλήματα, να προτείνουμε καλύτερη διαχείριση και να δίνουμε κατευθύνσεις που τις είχαν άμεση ανάγκη ψαράδες, ιχθυοτρόφοι, ιχθυολόγοι του Υπουργείου Γεωργίας, αλιευτικοί συνεταιρισμοί, μέχρι και δουλειές με αναπτυξιακές εταιρίες όπως η ΑΝΚΟ στην Κοζάνη (εκτροφή σολωμού και πέστροφας στο Πολύφυτο) και αργότερα η Ευρυτανία Α.Ε. στο Καρπενήσι (εκτροφή ψαριών σε κλουβιά στη λίμνη των Κρεμαστών). Αργότερα, στενή ήταν η συνεργασία με τον καθηγητή ΑΠΘ/οικολογία στην κτηνιατρική, Στέλιο Κιλικίδη (σε αυτόν έκανα τη διδακτορική μου διατριβή, αλλά με προτροπή και υποστήριξη του Φώτη) και τους συνεργάτες του Θανάση Καμαριανό (αργότερα έγινε καθηγητής στο ΑΠΘ) και Άκη Καραμανλή (αργότερα έγινε καθηγητής στο ΑΠΘ). Με αυτή την ομάδα εργαστήκαμε για αρκετά χρόνια. Κερκίνη, Βόλβη, Αγ. Βασίλειος, Μητρικού, Αγ.Μάμας, Καλλονή Λέσβου, Πολύφυτο και πολλά άλλα. Κυρίως με το Φώτη είχαμε οργώσει ιχθυοτρόφα νερά σε λίμνες και πηγές από το Κεφαλάρι Δράμας, τη Δοϊράνη, Χειμαδίτιδα, Πετρών, Καστοριά, Ιωάννινα, Μικρή Πρέσπα, Αμβρακικός και ιχθυοτροφία, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου και ιχθυοτροφία, Οζερός, Τριχωνίδα και ο Μουστός στο Άστρος Κυνουρίας. Ατελείωτες ώρες μέσα σε πλάβες, βάρκες και ιδιότυπα καϊκια. Με καύσωνες, βροχές, χιόνια, αλλά και στιγμές απόλαυσης όταν κάναμε διάλειμμα κάτω από πλατάνια, δίπλα σε πηγές σε σκιές και σε αυτοσχέδια ταβερνία. Από το πρωί μέχρι αργά το σούρουπο και ...τις τέσσερεις εποχές. Για να βλέπουμε τη ''διαχρονική μεταβολή'' και την πορεία των ευρημάτων στο νερό, στη λάσπη του πυθμένα, στο πλαγκτό, στην υδρόβια βλάστηση και στα ψάρια. Από τότε, δεκαετία '70 και '80, προσπαθούσαμε να συλλάβουμε το νόημα της λεκάνης απορροής και πως οι δραστηριότητες -φυσικές και ανθρωπογενείς, μέσα σε αυτήν επηρεάζουν τα υδατικά οικοσυστήματα.
 |
| Με του συναδέλφους Νίκο Κριάρη και τον Κώστα Παπακωνσταντίνου (από το συνέδριο του ΕΛΚΕΘΕ στην Καβάλα) |
Και αλησμόνητες οι στιγμές, όταν προσπαθούσαμε να εξηγήσουμε στους ντόπιους την αναγκαιότητα των άλφα ή βήτα παρεμβάσεων. Άφθονα ψάρια, πολύ καλό φαγητό και κρασί. Μεταξύ των υπέροχων αυτών στιγμών θυμάμαι στα Άβδηρα να πηγαινοέρχονται οι γάμπαρες (μεγάλες γαρίδες) με οικοδεσπότη τον κτηνίατρο Καραγεωργίου που προσπαθούσε να πείσει τους ψαράδες της περιοχής για την αναγκαιότητα κάποιων μέτρων. Στη Σαλαώρα και στο Τσοπέλι να έχουμε για προκαταρκτικά σπάρους ψημένους με χοντρό αλάτι στη θράκα. Κατόπιν ερχόντουσαν οι πελεγήσιες τσιπούρες. Τα χελάκια σουβλάκι στο Μεσολόγγι, οι άγριες πέστροφες στα Κρεμαστά, τα περκιά στη Δοϊράνη και οι καλοψημένοι κυπρίνοι από τον Τούρκο στη Βιστωνίδα και οι γλώσσες στο Πόρτο Λάγος. Και άλλα και άλλα. Ατέλειωτες θύμησες με πολύ καλή παρέα, άψογες συνεργασίες, σκληρή ερευνητική δουλειά. 'Ολες μα όλες οι συνεργασίες ήταν άψογες, κυρίως φιλικές, αψεγάδιαστες. Με το Φώτη, τον Κριάρη, τον Κιλικίδη, τον Καμαριανό, τον Κλαουδάτο, το Φριλίγκο, το Νταουλά, το Ψαρά και τελευταία το Γκρίτζαλη, το Ζαχαρία, το Σκουλικίδη και τη Στουμπούδη. 'Οπως είναι φανερό, αφήνω εκτός μερικούς ανάξια λόγου καιροσκόπους και νεώκοπους δήθεν ερευνητές που συνεργάστηκα, αλλά εκμεταλλεύτηκαν καταστάσεις και......................
 |
Στην είσοδο του ΕΛΚΘΕ, στον Άγιο Κοσμά (2000).
Μεταξύ των άλλων στη φωτογραφία είναι Ι.Ζαχαρίας, Β. Λαμπροπούλου, Θ. Κουσουρής, Η. Μπερταχάς, Ν. Σκουλικίδης, Θ. Βουρδουμπά, Σ. Γιακουμή, Σ. Λιάσκου, Κ.Γκρίτζαλης, Α. Οικονόμου (Από το ερευνητικό πρόγραμμα Life/2000, ''Ασβεστούχοι βάλτοι της λίμνης Τριχωνίδας'').
|
.................................
...................................
-Ερευνητικές Αποστολές - Ταξίδια σε Ελλάδα και εξωτερικό
α) Οδοιπορικό στην Ελλάδα
Οι ερευνητικές και όχι μόνο υποχρεώσεις μου δημιούργησαν το πλαίσιο να γνωρίσω πάρα πολλές περιοχές ιδιαίτερα στην ηπειρωτική Ελλάδα και λιγότερο στα νησιά. Από τη Βιστωνίδα, το Πόρτο Λάγος και τον Έβρο, τη Δοϊράνη, Κερκίνη, Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα, Καστοριά, Ιωάννινα, Τριχωνίδα και όλη την Αιτωλοακαρνανία (Εύηνος, Μεσολόγγι, Αχελώος, Θέρμο, Κρεμαστά, Καστράκι, Ασπροπόταμος, Λυσιμαχία, Οζερός, Ζηρός, Οζερός, Φιλιπιάδα, Άραχθος, Μενίδι, Αμφιλοχία, Βόνιτσα, Πρέβεζα, Αμβρακικός και λιμνοθάλασσές του, Σαλαώρα, Λευκάδα), αλλά και στη Πελοπόνησσο από το Μουστό στο Άστρος, τον Πηνειό στην Ηλεία μέχρι και τον Ευρώτα στη Λακωνία.
β) Ταξίδια στο εξωτερικό
......................
..............................
....................
